Samantha Jones to terapeutka, ekspertka w dziedzinie psychologii emocji i relacji międzyludzkich, specjalizująca się w empatii oraz jej roli w codziennym życiu i zdrowiu psychicznym.
Jak pisze autorka, empatia jest jednym z kluczowych aspektów ludzkich emocji, pozwalającym na zrozumienie i odczuwanie emocji innych ludzi, zarówno tych pozytywnych, jak i negatywnych. Przykłady empatii to m.in. pocieszanie przyjaciela, który nie dostał wymarzonej pracy, czy też współodczuwanie tragedii dotykającej inny kraj.
Jones rozróżnia empatię od sympatyzowania (ang. sympathy), wskazując, że empatia polega na umiejętności spojrzenia na sytuację z perspektywy drugiej osoby, podczas gdy sympatyzowanie odnosi się do odczuwania emocji innych przez własny pryzmat.
Wyróżniła w artykule trzy typy empatii:
- Empatię poznawczą – zdolność rozumienia emocji innych i dostosowania do nich odpowiedzi.
- Empatię afektywną – emocjonalną reakcję na uczucia innych, np. lęk lub smutek.
- Empatię współczującą – połączenie dwóch poprzednich, które dodatkowo motywuje do działania i niesienia pomocy.
Kłopoty z empatią pojawiają się, gdy jej poziom jest zbyt wysoki lub zbyt niski.
Problem nadmiernej empatii
Osoby z tym zaburzeniem nadmiernie odczuwają emocje innych, co może prowadzić do przeciążenia emocjonalnego. Objawy to m.in.:
- silne reakcje emocjonalne na cudze cierpienie, nawet przy oglądaniu filmów,
- długotrwałe przeżywanie problemów innych,
- trudność w odmowie pomocy i zaniedbywanie siebie.
Osoby z nadmierną empatią często postrzegane są jako nadwrażliwe. W pewnym stopniu większa wrażliwość na emocje innych może sprzyjać budowaniu głębokich i autentycznych relacji. Jednak gdy taka empatia nie jest odpowiednio kontrolowana, może negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne — prowadzić do współzależnych relacji, braku zdrowych granic i zaniedbywania własnych potrzeb.
Nadmierna empatia może być również objawem zaburzenia osobowości borderline (BPD), dlatego tak ważne jest, aby porozmawiać o niej z profesjonalistą i nauczyć się zdrowych sposobów regulowania emocji.
Deficyt empatii
Osoby z tym zaburzeniem nie są w stanie w pełni zrozumieć lub odczuwać emocji innych, przez co mają trudności w budowaniu relacji. Objawy obejmują:
- skupienie na sobie i brak uwagi na potrzeby emocjonalne innych,
- trudności w okazywaniu wdzięczności,
- ocenianie innych bez zrozumienia ich sytuacji,
- brak wrażliwości na różnice kulturowe czy społeczne.
Jones podkreśla, że podobnie jak nadmiar empatii, jej brak również może negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne. Jako istoty społeczne potrzebujemy empatii, aby tworzyć więzi i budować wartościowe relacje. Gdy jej brakuje, nawiązywanie bliskich kontaktów staje się trudniejsze, co często prowadzi do poczucia osamotnienia i izolacji. Brak empatii może też zwiększać skłonność do konfliktów.
Deficyt empatii bywa objawem choroby afektywnej dwubiegunowej. Częściej występuje również u osób z osobowością antyspołeczną lub narcystyczną, a także u osób w spektrum autyzmu. Warto też zaznaczyć, że niektóre zawody mogą z czasem osłabiać zdolność empatycznego współodczuwania.
Autorka zauważa, że choć wielu z nas uważa, że empatia jest cechą wrodzoną, w rzeczywistości zachowań empatycznych można się nauczyć i można je regulować. To, w jaki sposób reagujemy na emocje innych ludzi, może zmieniać się w ciągu życia — wpływają na to m.in. wychowanie, relacje rodzinne, kultura, wybór zawodu czy doświadczenia w związkach.
Osoby o nadmiernej empatii mogą nauczyć się regulować swoje emocje, znajdować zdrowe sposoby ich wyrażania i troszczyć się o innych, nie zaniedbując przy tym własnego dobrostanu. Z kolei osoby z deficytem empatii mogą ją rozwijać poprzez ćwiczenia uważności i autorefleksji.
Radzenie sobie z zaburzeniami empatii w dużej mierze zależy od ich przyczyny, jednak zarówno syndrom nadmiernej empatii, jak i deficyt empatii można skutecznie kontrolować. Jeśli trudno Ci nawiązywać relacje z innymi, ponieważ nie potrafisz wczuć się w ich emocje, albo czujesz się emocjonalnie wyczerpany z powodu zbyt silnego współodczuwania, rozmowa z certyfikowanym terapeutą może pomóc Ci zrozumieć źródło problemu i znaleźć sposoby, by go przezwyciężyć.
Opracowaliśmy oryginalny artykuł Samanthy Jones, który znajdziesz tutaj.