"Algorytmiczny lider"

Zanim podejmiemy wyzwanie jak się odnaleźć jako liderzy w czasie ekscytacji AI warto uprzytomnić sobie, jakie zaplecze mamy za sobą, jakie lekcje i jakie doświadczenia przygotowały nas na to, czemu mamy sprostać dziś. Polecam książkę „Algorytmiczny lider” Mikey’a Walsha i bardzo dobrze oddającą jej ducha recenzję Joanny Cierlicy–Nowaczyk.

Jacek Santorski

Mike Walsh potrafi opowiadać o przyszłości w sposób wartościowy dla biznesu, a to dość rzadka umiejętność, bo przecież nie o powierzchowną analizę i podsycające emocje prognozy tu chodzi. Co jeszcze rzadsze, Mike Walsh potrafi opisywać przyszłość wskazując na możliwości, a nie wyłącznie na zagrożenia. Jego opowieść o cyfrowej transformacji od pierwszych zdań buduje w umysłach czytelników zaciekawienie. A wzbudzenie stanu zaciekawienia jest najlepszym sposobem, by radzić sobie z lękiem wywołanym niepewnością i złożonością przyszłości. Walsh jest też uważnym obserwatorem. Przez ponad 300 dni w roku podróżuje po świecie, jak prawdziwy globalny nomada, badając trendy i zbierając case studies. Swoimi doświadczeniami i refleksjami dzieli się prowadząc firmę doradczą Tomorrow i przemawiając na temat przyszłości biznesu. Lata badań i rozmów z globalnymi innowatorami, pionierami sztucznej inteligencji i naukowcami zajmującymi się big data doprowadziły Walsha do ważnych wniosków na temat przywództwa w epoce algorytmów. Zsyntetyzował je w książce „Algorytmiczny lider: Jak być inteligentnym, gdy maszyny są inteligentniejsze od nas”, Wydawnictwo Poznańskie, 2020 r. (The Algorithmic Leader: How to Be Smart When Machines Are Smarter Than You, Page Two, 2019).

The future is now

Polskie wydanie trafiło do rąk czytelników podczas pandemii. Pod wieloma względami nie było lepszego czasu na zgłębianie myśli zawartych w tej książce. Pandemia zmieniła nasz sposób życia, przyspieszyła nadejście pracy nowej generacji, niemal z dnia na dzień to, co kiedyś nazywaliśmy transformacją cyfrową, stało się planem na utrzymanie się w biznesie. Algorytmy, sztuczna inteligencja i automatyzacja zmieniają świat pracy, w tym także pracę liderów. Jacy są „liderzy jutra” potrzebni już teraz?

Według Autora, celem książki jest pokazanie pewnych cech osobowości, ram poznawczych i podejść strategicznych, które można zaobserwować u niewielkiej, ale wciąż rosnącej grupy liderów świetnie prosperujących w cyfrowym środowisku. Walsh definiuje algorytmicznego lidera jako kogoś, „kto potrafi dostosować swój proces decyzyjny, styl zarządzania i twórczy wkład do złożonych wymagań epoki maszyn”. By stać się kimś takim, przejść drogę od lidera analogowego do algorytmicznego, trzeba nauczyć się myśleć inaczej, zmienić sposób pracy oraz skupiać na relacjach międzyludzkich. Walsh przedstawia 10 zasad przemiany, zastrzegając, że nie należy traktować ich jako „listy kontrolnej” do tego, by odnieść sukces w roli lidera; to punkt wyjścia do odkrywania siebie na nowo. „Być algorytmicznym lideremzauważa Autor – to coś więcej niż tylko stać się cyfrową wersją samego siebie. To otwierać się na zupełnie nowe idee, które przed erą sztucznej inteligencji nigdy nie mogłyby się urzeczywistnić”. Algorytmicznych liderów odróżnia od ich analogowych kolegów sposób myślenia o problemach i biznesowych decyzjach:

skupiają się na silnej wizji przyszłości, pracują „od końca”;
projektują model swojego działania pod kątem zwielokrotnienia, nie marż;
analizują problem nie przez analogię, ale dzięki myśleniu komputacyjnemu;
zamiast „mieć zawsze rację”, akceptują niepewność.

Mike Walsh przytacza przykłady algorytmicznych przywódców – jak Masayoshi Son, dyrektor generalny SoftBanku, Elon Musk czy Christopher Shallue i Andrew Vanderburg, którzy wykorzystali uczenie maszynowe do odkrycia nowej egzoplanety – gotowych do eksperymentowania, podważania narzucających się założeń, stawiania wartościowych pytań ponad odpowiedziami, uczących się kochać niepewność. Charakteryzują się zdolnością do takiego typu refleksji – „myśli słabej”, jak ją definiuje Gianni Vattimo – która szuka potwierdzenia w faktach, a jednocześnie unika formułowania uniwersalistycznych „prawd”. Algorytmiczni liderzy wykorzystują nowe sposoby myślenia do praktycznego rozwiązywania problemów. Nie dziwi, że otwartość umysłu sprawdza się w czasach zmian i niejednoznaczności. I nie sposób nie zauważyć, że wywiady i badania doprowadziły Mike Walsha do podobnych wniosków, jakie formułowali na temat „przywództwa jutra” jego ważni badacze. „To właśnie w chwilach zawirowań i niepewności pojawiają się najśmielsze pomysły i przełomowe rozwiązania” zauważa Walsh i jest to spójne z odkryciami Warrena Bennisa i Jima Collinsa sprzed 20 lat. Bennis, na podstawie zakrojonych na szeroką skalę badań, wykazał, że zdolność lidera do integrowania sprzeczności, otwartość na paradoksy i złożoność zjawisk oraz uczenie się z najtrudniejszych doświadczeń to najważniejsze czynniki warunkujące sukces. Jim Collins zaś określił wyróżniający skutecznych liderów talent jako geniusz „I” – zdolność integrowania zagrożeń i możliwości, elastyczności i dyscypliny, pasji i wytrwałości, itd. „Oznaką inteligencji najwyższej klasy jest zdolność do uznawania dwóch przeciwstawnych idei jednocześnie”– zdanie z F. Scotta Fitzgeralda dobrze ilustruje ten rodzaj otwartości umysłu, jaki odnajduje Mike Walsh u algorytmicznych liderów i który Jacek Santorski nazywa metakompetencją – zdolnością do integracji przeciwieństw.

W przyszłości nie ma nic nieuchronnego

Książka to jednak nie tylko oparta na przykładach opowieść o tym, w jaki sposób niewielka grupa liderów przekształca siebie i pracę ludzi w swoim otoczeniu. To przede wszystkim dający nadzieję przewodnik, jak się odnaleźć w dynamicznej, skomplikowanej i nieprzewidywalnej rzeczywistości. Autor pomaga nam dostrzec, że w przyszłości kryją się możliwości dotąd niedostępne, ale wymagające innego rodzaju myślenia i postępowania. Prowadzi nas ku odkryciu, że największym zagrożeniem, przed którym stoimy, nie są zastępujące nas roboty, ale nasza niechęć do odkrywania siebie na nowo. Chociaż algorytmiczny świat nieustannie podsuwa nowe wymagania dotyczące sposobu podchodzenia do problemów i możliwości, każdy z nas musi znaleźć własną drogę do transformacji. „W przyszłości nie ma nic nieuchronnego – Stwierdza Walsh – To, czy znajdziemy się w świecie rządzonym przez silnych ludzkich przywódców, czy przez robotycznych władców algorytmicznego imperium, w dużej mierze zależy od ciebie i od tego, co zrobisz dalej”. Autor unika przewidywania, skupia się na zasadach i radzi traktować je jako punkt wyjścia do własnej podróży.

W rozdziałach dotyczących zmiany sposobu pracy, Walsh szuka odpowiedzi na ważne pytania sięgające sedna tego, co odróżnia firmy XXI wieku od tych z wieku ubiegłego. W jaki sposób algorytmiczni liderzy powinni zarządzać zespołami w coraz bardziej zautomatyzowanym środowisku? Czy potrzebne są wskaźniki wydajności i procesów? A może jedynie płynne zasady, które będą kierowały zachowaniem osób? Przemyślenie przez liderów, w jaki sposób ich ludzie powinni ze sobą współpracować, rozwiązywać problemy i generować pomysły jest warunkiem udanej transformacji. Liderzy, którzy rozumieją, że prawdziwym systemem operacyjnym firmy jest kultura pracy, skupiają się na tworzeniu i pielęgnowaniu właściwego zestawu zasad, a nie na kontrolowaniu ludzi poprzez procesy.

Mike Walsh opisuje przykłady – Netflix Culture Deck, czternaście zasad przywództwa Amazona, projektowanie zespołów w Johnson&Johnson Vision, katalizatory kreatywności IBM i inne – które są wartościowym źródłem inspiracji w tworzeniu bardziej autonomicznego i zdecentralizowanego środowiska pracy. Algorytmiczny lider działa w takim środowisku jak skromny ogrodnik, który dostarcza zespołowi przestrzeni i składników odżywczych umożliwiających rozwój, a nie dozorca kontrolujący i zmuszający do uległości. Taka perspektywa przypomina nam, że w czasach, gdy AI potrafi tworzyć nieustannie nowe i istotne połączenia między danymi, musimy zrewidować wszystkie tradycyjne wyobrażenia na temat struktury, hierarchii i porządku. „Kto chce być algorytmicznym liderem – konkluduje Mike Walsh – powinien nauczyć się hamować własne ego i bez oporu burzyć korporacyjne struktury, które wspierają jego status. Niech pożegna się z myślą, że to on musi podejmować wszystkie decyzje, niech pozwala swoim ludziom samodzielnie się organizować i samodzielnie zarządzać pracą zespołową. Niech przestanie się przejmować tym, czy zawsze będzie miał rację, otwiera się na bardziej elastyczne formy partnerstwa oraz warunki pracy i na nową, niepewną przyszłość”.

Firmy, w których liczą się zasady, a nie procesy, przypominają laboratorium. Według Jacoba Morgana – badacza trendów przemian doświadczenia pracowników i zarządzania, autora The Future Leader – liderzy jutra przestawią się z myślenia o firmie jako o „fabryce”, linearnej, skoncentrowanej na procesach, na myślenie o niej jako o „laboratorium” – miejscu, w którym wykorzystuje się nowe dane do eksperymentowania, w którym jest się wystawionym na popełnianie błędów i „niewiedzenie wszystkiego”. Jest to perspektywa bliska również Jackowi Santorskiemu, który w swojej książce „I / Refleksje o przywództwie jutra” tak widzi rolę lidera w zmiennej rzeczywistości: „Myślę, że możemy się uczyć dzielić z pracownikami swoim nie wiem, podtrzymując zarazem ich nadzieję, demonstrując, że w chaosie i niepewności pozostajemy pewni swoich wartości”.

Historie algorytmicznych liderów przekonały Mike Walsha o tym, że prawdopodobieństwo, iż firma okaże się odnoszącą sukcesy organizacją na miarę XXI wieku zależy od kultury organizacyjnej, którą tworzy lider i od tego, czy daje on poczucie podmiotowości otaczającym go ludziom. Podróż do przemiany zaczyna się od niego.

Przyszłość sprzyja odważnym

Książka Mike’a Walsha od pierwszych zdań prowadzi do konkluzji: jeśli zmierzasz do tego, by zostać algorytmicznym liderem, podążasz w gruncie rzeczy ścieżką osobistej odpowiedzialności. Większość algorytmicznych liderów zaczynało jako liderzy całkowicie analogowi. Podjęli świadomą decyzję, aby się zmienić i aby działać inaczej. „W idei algorytmicznego przywódcy najbardziej ekscytuje mnie to, że oferuje ono ludziom tabula rasa, puste płótno, na którym mogą wyobrazić sobie na nowo to, co robią” pisze Autor i zauważa, że wszyscy jesteśmy w punkcie zwrotnym i ważne jest, abyśmy na nowo ocenili i wyobrazili sobie swój potencjał. W wystąpieniu z 2021 roku („10 new rules for a new world”) po kilkunastu miesiącach trwania pandemii, Walsh apeluje o odwagę: „The future favors the bold. To nie czas, by zadowalać się przetrwaniem. Po chaosie potrzebujemy większych marzeń niż tylko powrót do zdrowia, powrót do normalności. Teraz liczy się wymyślenie świata na nowo”.

Autor „Algorytmicznego lidera” pokazuje perspektywę przyszłości otwierającej przed nami nowe możliwości, które przed erą sztucznej inteligencji nigdy nie mogłyby się urzeczywistnić. Wymagają one jednak świadomej zmiany: w sposobie myślenia, w podejściu do pracy i relacji międzyludzkich. Wymagają nauki akceptowania niepewności, odejścia od „albo–albo” w stronę „i”, większej gotowości do eksperymentowania i błądzenia, kierowania się zasadami/wartościami niczym kompasem, gdy maszyny stają się coraz bardziej inteligentne. Bądźmy odważni, przyszłość sprzyja odważnym.

Śródtytuły są cytatami z „Algorytmicznego lidera” oraz wystąpienia Mike’a Walsha.

Joanna Cierlica–Nowaczyk o sobie: Jestem psycholożką biznesu i kliniczną. Od ponad 20 lat wykorzystuję skuteczne narzędzia psychologii w sferze zarządzania, przywództwa, komunikacji, coachingu i szkoleń. Działam aktywnie w biznesie od 2001 roku jako doradczyni menedżerów i przedsiębiorców w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi, rozwoju zawodowego i osobistego. Realizując wiele projektów konsultingowych dla firm – głównie z branży produkcyjnej, handlowców i sektora finansowego – miałam przywilej towarzyszyć moim Klientom w trudnych momentach zmian i szczególnych wyzwań. Wykorzystuję te doświadczenia prowadząc Pogotowie w Biznesie – wsparcie dla firm w codziennym zarządzaniu stresem i przeciwdziałaniu jego skutkom. Specjalizuję się w obszarze osobistej odporności (rezyliencji), a moje doświadczenie podczas interwencji w sytuacjach kryzysowych w firmach okazało się pożyteczne w ostatnich latach, gdy pandemia, wojna w Ukrainie i niepewna rzeczywistość skutkują utratą poczucia bezpieczeństwa wielu pracowników. Interesuje mnie zagadnienie elastyczności psychologicznej we współczesnym przywództwie, prowadzę prywatną praktykę psychologiczną w nurcie poznawczo–behawioralnym oraz warsztaty dla kobiet Silna Mimo Stresu. Jestem mamą dwóch dorosłych synów.