Koło Zamachowe i efekt domina

Tajemnicą Bezosa było oparcie strategii rozwoju Amazona na modelu ”Koła Zamachowego” Collinsa. Upłynęło wiele lat zanim wybitny badacz i konsultant i jeden z najbogatszych przedsiębiorców wyznali, że pracowali ze sobą. Koncepcja Koła Zamachowego jest wciąż warta uwagi – więc zatrzymajmy się chwilę z uwagą przy tym dynamicznym modelu ujętym w tekście Piotra Karpowicza.
Jacek Santorski

Artykuł stanowi naturalne rozwinięcie i kontynuację wcześniejszych tekstów dotyczących rzadkich zdarzeń, efektu domina, niewspółmierności siły przyłożonej do efektu końcowego oraz mikro–działań i mikro–korekt, które przynoszą makro–efekty: „Prolog – efekt domina, rzadkie zdarzenia…”, „Efekt domina, rzadkie zdarzenia i zamszowe buty”, „Nadkopułowość„.

Moc Koła – Koncepcje Jima Collinsa i Efekt Domino

W erze nieprzewidywalności, gdzie niejasność i zmienność otoczenia, w tym także biznesowego stają się normą, liderzy organizacji szukają rozwiązań, które pomogą im zbudować trwały fundament dla przyszłego sukcesu. Często na swojej drodze spotykają wielkie głazy (syzyfowe głazy), są stawiani przed zadaniem wydawałoby się niemożliwym do wykonania… Wielki Syzyfowy głaz…, który ani drgnie, nie wspominając już o tym by go usunąć z drogi. Zdarza się, że stając na rozdrożu, na skrzyżowaniu przecinających się dróg, nie wiedzą którą z nich wybrać…. Nikt nie podejmie za nich tej decyzji, ale mogą posiłkować się drogowskazami a wręcz gotowymi mapami dostępnymi w literaturze. Rozwiązaniem problemów może być koło … wynalazek niemal tak „stary jak świat”. Dziś nie jest ciągle jasne komu zawdzięczamy wynalezienie koła, wiemy jednak, że było to początkiem rewolucyjnych zmian i wytyczyło nowe ścieżki i kierunki w historii całej ludzkości.

W nowoczesnych naukach ekonomicznych i zarządzaniu, antyczny wynalazek koła nabiera nowego znaczenia jako narzędzie ilustrujące złożone zjawiska biznesowe. Reprezentując cykliczność i ciągłość, koło staje się metaforą ciągłych procesów zarządczych, ułatwiając menedżerom postrzeganie wzajemnych zależności między różnymi aspektami problemów. Jako narzędzie graficzne, koło przekształca skomplikowane informacje w bardziej przystępne, umożliwiając efektywne interpretacje i decyzje. W kontekście zarządzania, koncepcja Yin i Yang podkreśla równowagę między przeciwnymi, ale uzupełniającymi się siłami. W biznesie, gdzie dynamizm i zdrowe środowisko są wynikiem ciągłego balansowania między takimi elementami jak ryzyko i bezpieczeństwo, innowacje i stabilność, elastyczność i kontrola, koło staje się symbolem tej nieustającej równowagi i optymalizacji. Koło, jako narzędzie graficzne, staje się zatem potężnym sojusznikiem w zarządzaniu, od procesów decyzyjnych, przez planowanie strategiczne, po zarządzanie zasobami ludzkimi. Jego elastyczność i zdolność do adaptacji odzwierciedlają kluczowe cechy skutecznego zarządzania–zdolność do modyfikacji i dostosowania się do zmieniających się okoliczności bez konieczności całkowitego przeprojektowania systemu. To właśnie te właściwości czynią koło narzędziem niezastąpionym w świecie zarządzania, gdzie zrozumienie i adaptacja są kluczami do sukcesu.

Wyobraźcie sobie wielkie koło zamachowe… tak zaczyna swoją książkę Turning the Fly Whell jeden z najwybitniejszych, moich zdaniem, przedstawicieli przełomu XX i XXI wieku, zajmujących się badaniami nad przywództwem i firmami. W swoich ponad 25 letnich badaniach i refleksjach nad fenomenem doskonałości organizacyjnej, Jim Collins przedstawia strategie przekształcenia z „dobrej” firmy w „świetną”. Koncepcje zawarte w jego książkach m.in. „Good to Great” oraz „Twoja firma 2.0” ukazują drogowskazy i całą mapę, które są niczym kompas w zawirowaniach współczesnego biznesu. Na tę mapę składają się trzy obszary:

Zdyscyplinowani ludzie

W swoim podejściu do zarządzania, Jim Collins tu dwie istotne strategie. Pierwszą z nich jest „Przywództwo na Poziomie 5”, charakteryzujące się połączeniem osobistej skromności z profesjonalną determinacją. Liderzy tego typu kierują się długoterminową wizją firmy, stawiając jej dobro ponad osobiste ambicje. Drugim elementem jest strategia „Po pierwsze kto, po drugie co”, która zakłada, że kluczem do sukcesu jest najpierw zbudowanie zespołu kompetentnych i zaangażowanych ludzi, a dopiero potem ustalanie kierunku działania organizacji. Collins argumentuje, że posiadanie właściwych osób na pokładzie jest niezbędne do skutecznego realizowania strategii i osiągania celów. Te dwie strategie łącznie tworzą solidny fundament dla skutecznego i trwałego rozwoju organizacji.

Zdyscyplinowane myślenie

W ramach tego obszaru, kluczowego aspektu strategii zarządzania, wyróżnia się dwa główne podejścia. Pierwsze to konfrontacja z wrogą rzeczywistością, co oznacza bezkompromisowe i realistyczne spojrzenie na aktualną sytuację firmy. Collins podkreśla, że efektywne zarządzanie wymaga od liderów uczciwego rozpoznania i stawienia czoła trudnym wyzwaniom. Drugim elementem jest Zasada Jeża, która zachęca do skupienia się na jednym, dobrze zdefiniowanym obszarze, w którym firma może osiągnąć najlepsze rezultaty. Collins używa metafory jeża, który robi jedną rzecz bardzo dobrze, aby zilustrować, jak firmy powinny koncentrować swoje działania na tym, co potrafią robić najlepiej. Te dwie koncepcje wspólnie nakreślają drogę do efektywnego i celowego zarządzania, opartego na realistycznym rozpoznaniu sytuacji i skoncentrowaniu na kluczowych kompetencjach.

Zdyscyplinowane działanie

Kluczowymi elementami są kultura dyscypliny i technologiczne turbodoładowanie. Kultura dyscypliny wymaga od organizacji nie tylko przestrzegania reguł, ale przede wszystkim konsekwentnego dążenia do wyznaczonych celów i zaangażowania w ich realizację. Jest to podstawa do osiągania wysokich wyników, pozwalająca unikać rozpraszania na działania o mniejszym znaczeniu. Z kolei technologiczne turbodoładowanie odnosi się do wykorzystania technologii jako katalizatora wzrostu i efektywności. Collins podkreśla, że odpowiednie zastosowanie technologii może znacznie przyspieszyć i wzmocnić istniejące procesy, czyniąc je bardziej skutecznymi.

Koło Zamachowe, w koncepcji Collinsa, jest wynikiem połączenia zdyscyplinowanych ludzi, myślenia i działania. To narzędzie ilustruje, jak małe, konsekwentne wysiłki, podejmowane przez zdyscyplinowane osoby, z jasno określoną strategią i konsekwentnym działaniem, prowadzą do wzrostu impetu i osiągnięcia sukcesu. Podobnie jak w efekcie domina, każdy element ma znaczący wpływ na następny, a koło zamachowe nabiera prędkości dzięki ciągłym, skoordynowanym działaniom. W tym sensie, każda decyzja i działanie przypomina pchnięcie domin, które inicjuje łańcuch kolejnych reakcji, prowadzących do rosnącej dynamiki i ostatecznego sukcesu firmy.

Centralnym punktem tej analizy jest właśnie koncepcja „Koła Zamachowego”, która stanowi trzon rozważań tego artykułu. Odwołując się do wcześniejszych rozważań na temat efektu domina, niewspółmierności siły przyłożonej do efektu końcowego oraz mikro–korekt prowadzących do makroefektów, przenosimy te idee na płaszczyznę Koła Zamachowego. Jak kropla wody wywołująca fale na powierzchni stawu, tak pojedyncze decyzje i działania inicjują ruch, który z czasem nabiera rozpędu, prowadząc organizację ku doskonałości.

Wyobraźmy sobie to koło zamachowe jako masywną konstrukcję, gdzie każde, nawet najmniejsze pchnięcie, ma swoje znaczenie. Początkowo, każdy wysiłek wydaje się być niemal niewidoczny, ale to właśnie konsekwencja i determinacja budują fundament dla przyspieszenia. Wraz z każdym obrotem, koło nabiera prędkości, aż wreszcie dochodzi do momentu, gdy pęd koła nie tylko utrzymuje się sam, ale i przyspiesza proces. To pokazuje, że nie ma jednego, przełomowego momentu, lecz raczej ciągły ciąg małych, konsekwentnych kroków, które razem tworzą drogę do sukcesu. Przenosząc tę metaforę na grunt biznesowy, Collins porównuje proces transformacji organizacji do rozwijania się kurczaka w jaju. Z zewnątrz może to wyglądać na nagłą metamorfozę, ale w rzeczywistości jest to stopniowy, naturalny rozwój. Można też użyć metafory sadzenia i pielęgnacji drzewa. Kiedy sadzimy młode drzewko, z zewnątrz przez długi czas wydaje się, że nic się nie dzieje. Jednak pod ziemią, w ukryciu, korzenie rozrastają się i umacniają, a drzewo stopniowo, ale nieuchronnie rośnie. Proces ten wymaga czasu, cierpliwości i stałej opieki – regularnego podlewania, nawożenia i ochrony przed szkodnikami. Z pozoru małe działania, takie jak codzienne podlewanie, stopniowo przyczyniają się do rozwoju silnego i zdrowego drzewa. Podobnie w przypadku organizacji, transformacja nie jest wynikiem pojedynczej, nagłej zmiany, ale raczej wynikiem wielu małych, ale konsekwentnych działań i decyzji. Tak jak rozwijające się drzewo, firma rośnie i ewoluuje w wyniku ciągłego wysiłku, strategicznych decyzji i adaptacji do zmieniającego się otoczenia. Ta metafora podkreśla, że choć postęp może być początkowo niewidoczny, konsekwentne i zrównoważone działania w dłuższym okresie prowadzą do solidnego i trwałego wzrostu.  Przemiana firmy to nie efekt jednej decyzji czy działań, lecz serii drobnych kroków, kolejnych przewracających się kostek domina, które w konsekwencji prowadzą do wielkich zmian.

Interesujące jest również, jak organizacje, w pogoni za natychmiastowymi rozwiązaniami, często wprowadzają nowe programy i inicjatywy, które okazują się nietrwałe. Próbując osiągnąć efektowne, ale efemeryczne efekty, gubią one esencję stałego, metodycznego popychania koła zamachowego, co w konsekwencji prowadzi do braku spójności i trwałości w ich działaniach. Tym samym, zamiast skupić się na stworzeniu solidnych podstaw dla długotrwałego sukcesu, zaplątują się w sieć chwilowych zmian kierunku, tracąc z oczu długoterminową wizję i cel prowadząc często do pętli zagłady.

W kontekście rozważań o koncepcjach Jima Collinsa i ich zastosowaniu w praktyce biznesowej, warto przyjrzeć się przykładowi firmy Amazon i zobaczyć, jak Koło Zamachowe może być stosowane w rzeczywistości. Koło Zamachowe Amazona to doskonały przykład połączenia zdyscyplinowanych ludzi, myślenia i działania, które razem napędzają ciągły wzrost i innowacje w tej globalnej organizacji. Amazon, od samego początku, skupiał się na budowaniu zdyscyplinowanych zespołów (zdyscyplinowani ludzie), z liderami na Poziomie 5 na czele, którzy wykazują się skromnością i silną determinacją do osiągnięcia długoterminowego sukcesu. Strategia „Po pierwsze kto, po drugie co” była kluczowa w początkowych etapach rozwoju firmy, gdzie najpierw skupiono się na zgromadzeniu właściwych talentów, a następnie na rozwijaniu i wdrażaniu innowacyjnych strategii. W dziedzinie zdyscyplinowanego myślenia, Amazon konsekwentnie konfrontował się z wrogą rzeczywistością rynku, jednocześnie stosując Zasadę Jeża, koncentrując się na swojej głównej kompetencji – obsłudze klienta i logistyce. Decyzje strategiczne, jak np. wprowadzenie usługi Prime czy rozwój platformy AWS (Amazon Web Services), są odzwierciedleniem tej zasady, podkreślając skupienie na obszarach, w których Amazon mógł osiągnąć dominację. W kontekście zdyscyplinowanego działania, kultura dyscypliny jest widoczna w sposób, w jaki Amazon konsekwentnie realizuje swoje cele biznesowe. Firma ta jest znana z efektywnego wdrażania innowacji i ciągłego doskonalenia procesów. Technologiczne turbodoładowanie w Amazonie objawia się przez wykorzystanie najnowszych technologii do optymalizacji operacji i usług, jak również poprzez rozwój innowacyjnych rozwiązań, takich jak drony do dostawy czy zaawansowane systemy sztucznej inteligencji.

Koło Zamachowe, stworzone przez założyciela firmy Jeffa Bezosa, składa się z kilku kluczowych elementów, które wspólnie tworzą dynamikę wzrostu i innowacji w tej globalnej korporacji. Oto jak widzę poszczególne punkty tego koła:

Duży Wybór Produktów: Amazon rozpoczął swoją działalność jako księgarnia internetowa, ale szybko rozszerzył swoją ofertę o coraz to nowe kategorie produktów. Dzięki temu klienci mogą znaleźć prawie wszystko, czego potrzebują w jednym miejscu.

Przystępność Cen i Wygoda: Amazon stawia na konkurencyjne ceny oraz wygodę zakupów, co obejmuje łatwe przeszukiwanie asortymentu, szybki proces zakupu i różnorodne opcje dostawy.

Doświadczenie Klienta: Amazon nieustannie inwestuje w poprawę doświadczenia klienta, od personalizacji oferty, przez obsługę klienta, po łatwość zwrotów i reklamacji.

Platforma Third-Party Sellers: Amazon umożliwia innym sprzedawcom oferowanie swoich produktów na swojej platformie, co jeszcze bardziej zwiększa asortyment i przyciąga nowych klientów.

Logistyka i Dostawa: Inwestycje w logistykę i infrastrukturę dostaw, w tym własne centra dystrybucyjne, usprawniają proces dostawy i skracają czas oczekiwania dla klientów.

Loyalty Program (np. Amazon Prime): Programy lojalnościowe, takie jak Amazon Prime, oferują klientom dodatkowe korzyści, w tym szybką, darmową dostawę i dostęp do ekskluzywnych treści.

Innowacja i Rozwój Technologii: Amazon inwestuje w nowe technologie, takie jak sztuczna inteligencja, uczenie maszynowe i rozwój chmury (Amazon Web Services), co przekłada się na lepsze usługi dla klientów i bardziej efektywne operacje biznesowe.

Wszystkie te elementy tworzą synergiczny cykl, gdzie sukces w jednym obszarze napędza postęp w innych. Na przykład, większy asortyment produktów przyciąga więcej klientów, co z kolei przyciąga więcej współpracujących sprzedawców, dalej zwiększając asortyment i przyciągając jeszcze więcej klientów. Taka dynamika tworzy wzmacniające się koło zamachowe, które jest kluczowe dla ciągłego wzrostu i innowacji w Amazonie.

Koło Zamachowe Amazona, napędzane przez trzy elementy – zdyscyplinowanych ludzi, myślenie i działanie – jest niczym efekt domina, gdzie każda decyzja i działanie przyczyniają się do kolejnych sukcesów, wzmacniając pozycję firmy na rynku. W każdym aspekcie działalności Amazona, od obsługi klienta, przez logistykę, aż po innowacje technologiczne, widoczne jest, jak konsekwentne i skoordynowane działania napędzają wzrost i sukces firmy, podobnie jak koło, które raz wprawione w ruch, nabiera coraz większej prędkości i siły. W tej perspektywie, koło zamachowe staje się nie tylko symbolem, ale i przypomnieniem o wartościach takich jak konsekwencja, cierpliwość i skupienie na małych, ale istotnych krokach, które w ostatecznym rozrachunku prowadzą do trwałej i znaczącej zmiany. To przypomnienie, że w świecie pełnym pośpiechu i niepewności, prawdziwa transformacja wymaga czasu, a jej fundamentem jest ciągłość działań.

Obserwując dynamiczny ruch koła zamachowego, nie można oprzeć się pokusie porównania jego obrotów do serii domino, które, raz zainicjowane, zdają się kontynuować swoją sekwencję z niewzruszoną determinacją. W świecie biznesu, gdzie nieustannie szukamy prostych rozwiązań, koło zamachowego Jim’a Collinsa wprowadza ożywczy porządek w chaos zdarzeń, zdając się działać z niemal matematyczną precyzją. Ale, czy ta precyzja przetrwa wobec siły rzadkich zdarzeń, które, niczym nieprzewidywalne popchnięcie, mogą wprawić w ruch serie reakcji o nieprzewidywalnych skutkach? Rzadkie zdarzenia, niesione na skrzydłach efektu domina, mogą być zarówno katalizatorem, jak i przeszkodą na drodze obrotów koła zamachowego.

W świecie, gdzie prostota i przewidywalność zdają się być luksusem, koło zamachowego staje się naszym kompasem, naszym ukrytym sojusznikiem w drodze przez nieznane. Ale, nawet w tej dobrze skonstruowanej symfonii, rzadkie zdarzenia wprowadzają element zaskoczenia, przypominając nam o nieuchronnej zmienności rzeczywistości biznesowej. Każde domino, które przewraca się, wpływając na kolejne, przypomina nam, że w świecie pełnym zaskakujących zdarzeń, nieustanne dostosowywanie się i odkrywanie nowych sposobów przyspieszania obrotów koła, jest drogą do przetrwania i sukcesu. Na obrzeżach rozkładu normalnego, tam gdzie rodzą się czarne łabędzie, koło zamachowe i efekt domina spotykają się w tańcu pełnym niespodzianek i możliwości. Co kryje się poza tymi obrzeżami? Czy koło zamachowe i efekt domina mogą razem odkryć nieznane krainy możliwości, czy też zderzą się w chaotycznym konflikcie? Odpowiedź na to pytanie może zdefiniować przyszłość organizacji w nieprzewidywalnym świecie biznesu.

Inspiracje:

„Od dobrego do wielkiego. Czynniki trwałego rozwoju i zwycięstwa firm” Jim Collins, wydawnictwo MTBiznes, 2018

„Twoja Firma 2.0. Od dobrej do wielkiej” – Jim Collins, Bill Lazier, MtBiznes, 2022.

„Turning the Flywhell. A Monogrph to Accompany God to Great” Jim Collins, HarperCollins Publishers 2019.

„i/Refleksje o przywództwie jutra” – Jacek Santorski, Agora, 2020.

Piotr Karpowicz od ponad 20 lat jest związany z sektorem bankowym. Obecnie jako Wiceprezes Zarządu ds. Handlu w Banku Spółdzielczym w Wysokiem Mazowieckiem Przewodniczący Rady MBA WSFiZ Business Club, działającego przy Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Białymstoku:

„Jestem Absolwentem, z czego jestem bardzo dumny, XII edycji APP. Od ponad 8 lat odnajduję lub próbuję odnaleźć normalność bankowania w bankowości spółdzielczej, bardzo często poszukując przy tym prostych rozwiązań trudnych sytuacji. Chcę dzielić się moimi uwagami z innymi (liderami)… inspirować innych, równocześnie samemu szukając inspiracji. Tekst, nie jest dogłębną analizą sytuacji, a raczej próbą zwrócenia uwagi na zjawiska, które zwracają moją uwagę. Będę wdzięczny za wszelkie spostrzeżenia. Możesz do mnie napisać: piotr.karpowicz@wsfiz.edu.pl”