O kryzysie 40-latka
Rozmowa Ewy Pągowskiej z magazynu Forbes z Jackiem Santorskim.
W kontekście APP chcemy zająć się w mniejszym stopniu kryzysami uczuciowymi i andropauzą, a bardziej przemianami na posterunkach zawodowych i biznesowych. Warto przy tej okazji zwrócić uwagę, że w literaturze tematu można znaleźć potwierdzenia obserwacji, że gra hormonów i kryzysy emocjonalne tego czasu w pewnym sensie „zadane nam” przez przyrodę i społeczeństwo dotykają różne osoby w różnym stopniu. Przewartościowanie w połowie drogi liderki i lidera, którym chcemy się tutaj zająć może być „energetyzowane” przez te znane zjawiska, ale na pewno nie można ich objaśnienia do nich zredukować. Poświęciliśmy temu niedawno ciekawą rozmowę z panią redaktor Ewa Pągowską, która w całości, wraz z moją osobistą historią dostępna jest bezpłatnie na stronach najnowszego, papierowego wydania magazynu Forbes nr 7/24. W tym miejscu otwierający rozmowę fragment:
EPg Czy kryzys zawodowy między 40. a 50. rokiem życia jest częstym zjawiskiem?
JS Wiele badań na to wskazuje. Między innymi studia nad andropauzą i menopauzą – wpływem zmian hormonalnych na nasze funkcjonowanie. Są osoby, u których stanowią one jedną z głównych przyczyn rozwoju różnych kryzysów: zdrowotnego, rodzinnego i biznesowego. Ale niektórych, ze względu na ich cechy osobowości, sytuację życiową, okoliczności czy środowisko, te fizjologiczne zmiany nie dotykają tak mocno. Nie naruszają ich tkanki życiowej. To nie znaczy, że ich ominie kryzys zawodowy, ale inne czynniki mogą mieć na niego większy wpływ. Klasyk zarządzania – prof. Peter Drucker ukuł termin „druga kariera”. Już w 80. latach ubiegłego wieku zauważył, że menadżerowie i specjaliści przynajmniej raz zmieniają firmę lub zawód.
EPg I zapowiadał, że ze względu na zmiany demograficzne powszechna będzie konieczność znalezienie pomysłu na swoją pracę na drugą połowę życia.
JS A ponad dwadzieścia lat później profesor Bill George z Harvardu, który analizował życie zawodowe liderów biznesu, zaobserwował pewną powtarzalność ich biografii. Zilustrował to wykresem z etapami rozwoju autentycznych przywódców.
EPg Właśnie patrzę na wykres, który mi pan przysłał – widzę krzywą wznoszącą, która ma kilka dołków i górek przypadających na różne okresy życia.
JS Życie zawodowe jest w nim podzielone na trzy trzydziestki. Pierwsza jest określona jako „przygotowanie do bycia liderem”, druga to „aktywne przywództwo”, a trzecia „dzielenie się”. Przez pierwsze trzydzieści lat chłopak i dziewczyna odrabiają różne lekcje, mierzą się ze światem, podejmują wyzwania, zaczynają karierę, czasem odkrywają swoją wizję czy pasję, idą drogą, którą Jung nazwał ścieżką bohatera. Mniej więcej do czterdziestki dynamicznie się rozwijają. Potem około 45. roku życia przechodzą ciężkie próby, otrzymują lekcje pokory. Profesor George odkrył, że większość badanych przez niego liderów doświadczało w tym wieku kryzysu. Musieli się czegoś oduczyć, nauczyć, zacząć robić coś zupełnie inaczej niż wcześniej. Ja to samo zauważam u uczestników naszej Akademii Psychologii Przywództwa. W tym roku na ponad setkę uczniów – przedsiębiorczyń i przedsiębiorców, prezesek i prezesów, top menedżerów i top menedżerek – 80 osób miało plus minus 45 lat. Na tym właśnie etapie życia zdecydowały się na transformacyjny krok.
EPg Mówiły o kryzysie?
JS Często mówiły o pewnym przesileniu. Czasem doświadczanym w wielu dziedzinach życia np. jedne osoby dochodziły do wniosku, że chcą sprzedać swój biznes i przejść na wysokie stanowisko do korporacji, inne były nią tak zmęczone, że stwierdzały: „To ostatni moment, żeby iść na swoje.” Często też nasi uczniowie przychodzą z przeczuciem, że nadszedł czas na zmiany, że trzeba dokonać przewartościowania.
EPg Czym właściwie objawia się kryzys zawodowy?
JS Tym, że to, co robiliśmy do tej pory, sposób w jaki funkcjonowaliśmy przez wiele lat, przestaje działać. Lider może zorientować się, że wciąż zwiększa swoje obroty, a mimo to jego rentowność spada. Albo że praca przestała mu dawać satysfakcję. Albo że coś, co go wcześniej wyróżniało, stanowiło jego przewagę konkurencyjną i przyczyniło się do tego, że około 40-tki osiągnął swój największy sukces, przestaje się liczyć na rynku. Może konieczne jest zdobycie nowych umiejętności np. w związku z rozwojem nowych technologii? Może zaczął tracić sojusze? Szacunek innych? Zaczął być przekonany o własnej omnipotencji? A może nawyki, które kiedyś przyczyniały się do jego sukcesu, dziś mu szkodzą? To jest zawsze splot wielu różnych czynników.
EPg Co dzieje się później?
JS Prof. Bill George zauważył, że ci liderzy, którzy przechodzą pomyślnie tę ciężką próbę, doświadczają potem bardzo gwałtownego wzrostu i tuż przed rokiem życia znajdują się wyżej niż byli w 40. roku życia. Zaprocentowało ich długoletnie doświadczenie, bo zrozumieli, jak mogą je inaczej i lepiej wykorzystać. Mieli też odwagę podjąć ryzyko, jakie zawsze wiąże się z transformacją...